De toekomst van God

Het ging over God, deze week in de Rode Hoed. De seculiere NRC had een aanleiding gevonden, het boek van redacteur Marcel Haenen over missiewerkers, om te praten over de toekomst van God. De insteek van de liberale krant leek me duidelijk: kerken lopen leeg, – zelfs 8 van de 10 missiewerkers uit Haenen’s boek zijn uit hun Orde getreden -, de Rede heeft gewonnen. Er komt een tijd dat ook gelovigen voor rede vatbaar zullen zijn. Ik had me voorgesteld dat de avond in het teken zou staan van het ‘nieuwe geloven’, spiritualiteit beleven zonder dogma’s van kerk en patriarchaat. Niets was minder waar.

We weten inmiddels dat de ontzuiling geen innerlijke gemoedsrust heeft gebracht. Mensen blijven op zoek naar meer, naar een diepere betekenis van het leven. Er is dus een toekomst voor God? Ik denk van wel, tenminste voor het goddelijke. Nog afgezien van de rol die religie speelt in vele landen buiten Europa lijkt juist in de westerse samenleving de behoefte aan zingeving en transcendentie alleen maar groter te worden. Een derde flatscreen TV of de zoveelste wintersportvakantie bevredigt onze behoeftes maar kortstondig. Voor een diepere en duurzamere bevrediging is meestal meer nodig. Meer mens, minder ding.

Read Full Post »

Religie als identiteit en politieke mening

Regelmatig maakt Waterlog plaats voor gastschrijvers. Deze keer voor Joep Schrijvers die reageert op de recente arrestatie van cartoonist Gregorius Nekschot.

De arrestatie van Gregorius Nekschot houdt de gemoederen terecht bezig. Niets minder dan de vrijheden van meningsuiting en artistieke expressie zijn geschonden. De aanstichter hiervan is de officier van justitie, Paul Velleman, die tevens coördinator is bij het meldpunt antidiscriminatie internet dat de aanklacht tegen Nekschot uiteindelijk heeft ingediend. Een onverkwikkelijke vermenging van rollen trouwens.

Aan deze door Hirsch Ballin cs. ondersteunde justitiële intimidatie ligt als men het welwillend wil formuleren een misverstand ten grondslag wat religie is en als men het kwaadwillend duidt één duivelse immuniseringsstrategie. Laat ik het uitleggen.

Read Full Post »

Wilders en de retoriek van Hitlers Mein Kampf

In 1939 schreef de Amerikaanse literair theoreticus Kenneth Burke een diepgravend opstel ‘The Rhetoric of Hitler’s “Battle“, dat in 1941 werd opgenomen in zijn bundel The Philosophy of Literary Form. Burke verzette zich tegen de gebruikelijke ‘vandalistische’ commentaren op het boek, en deed een serieuze poging tot analyse van Hitlers retorische stijl en overredingskracht. De belangrijkste taaltechniek school volgens hem in het symboliseren van een gemeenschappelijke vijand: Hitler identificeerde de Prins van het Kwaad. Mensen die het over al het andere oneens zijn kunnen zich immers verenigen op basis van een gezamenlijke vijand. Het genie van de grote leider, zo citeerde hij Hitler, is dat hij tegenstanders in verschillende velden weet voor te stellen als behorend tot één enkele categorie. Je moet niet teveel vijanden hebben, want dat leidt maar tot ‘objectiviteit’ en verlamming van krachten.

Deze essentialistische denkfiguur is volgens Burke zo effectief omdat zij de materialisering is van een religieus patroon. De Duivel wordt belichaamd in zichtbare, aanwijsbare mensen van een bepaald bloed of ras. De oorzaak van het kwaad ligt buiten ons. Alle ziekten en slechtigheden van de eigen groep worden veruiterlijkt en op een metafysische zondebok geprojecteerd. Men strijdt niet langer tegen een inwendige maar tegen een uitwendige vijand: de ‘Eeuwige Jood’. Vanaf dat moment is alle bewijsvoering automatisch. Ongemakkelijke feiten worden bijvoorbeeld geneutraliseerd door te wijzen op de onnavolgbare sluwheid van de internationale joodse samenzwering.

Read Full Post »